تاثیر شوری بر رشد و شاخص های تبادلات گازی در پایه های مرکبات

شوری یکی از بزرگترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان و تولید محصول در بسیاری از نقاط جهان می باشد که از دیر باز مورد توجه بوده است. مرکبات جزء گیاهان حساس به شوری می باشند. از آن جایی که گونه های تجاری مرکبات به صورت پیوندی تکثیر می شوند؛ میزان تحمل پیوندک به شوری، بستگی زیادی به نوع پایه مورد استفاده دارد. به جز بخشی از باغات شمال کشور، بقیه باغات مرکبات در مناطقی قرار دارند که در این مناطق به دلیل کاهش میزان نزولات آسمانی، استفاده بیش از حد از آب های زیر زمینی و نفوذ جبهه های آب شور به سفره های آب شیرین و مدیریت بد آبیاری استعداد شور شدن وجود دارد. لذا با توجه به محدودیتهای فوق، پژوهش گلخانه ای با هدف ارزیابی تحمل به شوری نه رقم مرکبات شامل: پایه های نارنج، بکرایی، کلیوپاترا، رانگ پورلایم، رافلمون، ماکروفیلا و سیتروملو، سیترنج و پونسیروس بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار و چهار سطح شوری شامل: شاهد، 25، 50 و 75 میلی مول نمک nacl، با هدایت الکتریکی به ترتیب 5/1، 5/4، 79/6 و 06/9 دسی-زیمنس بر متر در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. با افزایش سطح شوری، صفات مورد بررسی شامل: تعداد برگ، ارتفاع گیاه، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، تعداد و طول ریشه، درصد نسبی آب برگ، محتوای کلروفیل برگ، فلورسانس کلروفیل، شاخص های تبادلات گازی ( فتوسنتز، هدایت روزنه ای، تعرق و کارایی مصرف آب) کاهش یافتند. همچنین تیمارهای شوری باعث افزایش درصد نشت یون گردیدند. نتایج مقایسات میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که اختلافات معنی داری بین ارقام مرکبات وجود دارد. در بین ژنوتیپ ها ژنوتیپ های نارنج، کلیوپاترا و رانگ پورلایم کمترین و پونسیروس، سیترنج و سیتروملو بیشترین کاهش در شاخص های رشدی اندام هوایی و ریشه را نشان دادند. بیشترین درصد آب برگ در پایه های نارنج، کلیو پاترا و بکرایی وجود داشت. کمترین و بیشترین درصد نشت یون به ترتیب در پایه های نارنج و پونسیروس مشاهده گردید. از نظر محتوای کلروفیل نسبی، غلظت کلروفیل کل، کلروفیل a و b پایه های کلیوپاترا و نارنج در بیشترین و پونسیروس، سیترنج و سیتروملو در کمترین مقدار قرار داشتند. بیشترین میزان تولید پرولین در پایه رانگ پورلایم و رافلمون مشاهده گردید؛ و پایه سیترنج پایین ترین مقدار پرولین برگ را به خود اختصاص داد. از لحاظ شاخص های تبادلات گازی ارقام نارنج، کلیوپاترا و رانگ پورلایم کمترین تغییرات را نسبت به تیمار شاهد نشان دادند. سه پایه پونسیروس، سیترنج و سیتروملو از این لحاظ بالاترین میزان کاهش را پذیرفتند؛ و ژنوتیپ های بکرایی، ماکروفیلا و رافلمون از این نظر در حد واسط قرار گرفتند. اثر متقابل شوری و رقم نشان داد که شوری باعث افزایش غلظت سدیم و کلر در اندام هوایی و ریشه و کاهش میزان کلسیم و منیزیم برگ گردیده است. همچنین با بالا رفتن غلظت نمک میزان منیزیم در ریشه، افزایش نشان داد. ارقام نارنج، رانگ پورلایم و بکرایی با تجمع سدیم در ریشه، مانع انتقال بالای آن به برگها شدند. ضمن اینکه توانایی محدود نمودن انتقال سدیم به برگها در سطوح پایین شوری در ارقام پونسیروس، سیتروملو و سیترنج نیز مشاهده گردید؛ ولی این توانایی در سطوح بالاتر شوری مشاهده نشد. نتایج نشان داد که ارقام کلیوپاترا، رانگ پورلایم، نارنج، بکرایی و ماکروفیلا در مقایسه با دیگر پایه ها کلر کمتری را در برگ و ریشه های خود تجمع نمودند. همچنین پایه های پونسیروس، سیترنج، رافلمون و سیتروملو بیشترین تجمع کلر را در برگ و ریشه خود نشان دادند. محتوای پتاسیم در برگ در تیمار شوری پایین افزایش یافت و سپس در ادامه در سطوح شوری بالا کاهش نشان داد. پایه بکرایی بیشترین و پایه های سیترنج و رافلمون کمترین میزان پتاسیم را در برگها ی خود دارا بودند. محتوای پتاسیم ریشه متناسب با غلظت نمک، کاهش نشان داد. بیشترین میزان پتاسیم در ریشه کلیوپاترا مشاهده گردید و در مقابل پایه های سیترنج، سیتروملو و پونسیروس کمترین میزان پتاسیم را در ریشه خود تجمع نمودند. با توجه به نتایج بدست آمده پایه های نارنج، کلیوپاترا، رانگ پورلایم و بکرایی مقاومت بالاتری به تنش شوری نشان دادند و بیشترین حساسیت را ارقام پونسیروس، سیترنج و سیتروملو به خود اختصاص دادند. همچنین پایه های ماکروفیلا و رافلمون نیز در حد واسط قرار گرفتند